Galle meađđema birgejit ja šaddet gođđoluossan?
Dán bargobihtás galggat lohkat teavstta luosa birra dan rájes go lea meađđen, dassážii šaddá stuora luossan. Teavsttas leat oalle olu logut. Loguiguin galggat rehkenastit galle meađđema loahpaloahpas šaddet gođđoluossan.
Gealbomihttomearit 7. ceahki maŋŋá
čilget mo organismmaid sáhttá rátkit váldojoavkkuide, ja addit ovdamearkkaid iešguđetlágan organismmaid dovddamearkkaid
čilget biologalaš šláddjiivuođa mearkkašumi ja čađahit doaibmabijuid gáhttet biologalaš šláddjiivuođa lagašbirrasis
suokkardit ja válddahit iešguđetlágan biebmofierpmádagaid ja geavahit dáid digaštallat ovttasdoaibmama luonddus
Loga ja rehkenastte galles birgejit
Duovvi gođđá 5000 meađđema. Dain jápmet dahje borahallet 250:s ovdalgo háhppehit veajehahttit. Dan moatti vahkkus go meađđenseahkkaveajehat sohppet iežaset niestti, de jápmet vel 470:s. Vuosttaš geassi jogas lea garra áigi veajehii, mii šaddá gilvalit biepmu ja buriid čiehkádanbáikkiid alde. Go čakča boahtá, de leat vel 3430:s jápmán. Báhcán veajehat sturrot ja ahtanuššet veahážiid mielde, ja dalle eai jáme nu máŋggas. Ovdalgo sturrot smoltan de leat liikká 750:s vel jápmán. Eatnasat leat gártan biebmun lottiide ja guliide.
5000 meađđemis, galle šadde smoltan?
Geavat vástádusa dás bajábealde. Dál mii galgat iskat leago áhpi várálaš báiki lussii. 35:s smolttain gártet jođánit biebmun njurjuide, lottiide ja stuorát guliide mat leat vuordime go smávva luosažat vudjet spierrun vutnii. Ovdalgo go jovdet daid buriid guohtunbáikkiide, de leat vel 20:s jápmán. Áigi manná ja luossa stuorru. Eallin stuora ábis lea gáibideaddji, ja ovdalgo lea áigi máhccat ruoktot fas, de leat vel 30:s. jápmán. Eatnasat leat borahallan eará guliide ja elliide. Vel logis jávket ovdalgo jovdet ruovttujohkii.
Galle rávis luosa báhce vel loahpas dan 5000 meađđemis?
Duovvi gođđá 1450 meađđema juohke kilo nammii iežas gorutdeattus. Man stuoris lei duovvi?
Lunddolaš ahte máŋggas jápmet
Dábálaččat báhcet 100 meađđemis 2 smolta.
Čuođi smolttas sullii 5 máhccet ruovttoluotta ruovttujohkii rávis luossan.
Oahpaheaddjái
Dát bargobihttá lea vuogas vuolggasadji ságastallat dan birra mot mii olbmot váikkuhit lundui. Filmmažis leat moadde fáttá mat čuhcet lussii ja mat dagahit ahte jápmet eanet luosat go dábálaččat.
Bargobihttá addá maiddái buori liibba ságastallat biepmusfierpmádaga birra sihke jogas ja ábis.
Rehketbihtá fasihtta:
- 5000 meađđemis šaddet dan botta go leat jogas 100 smoltan (5000-250-470-3430-750=100)
- 100 smolttas 5 rávis luosa máhccet ruovttoluotta johkii (100-35-20-30-10=5).
- Duovvi dettii 3,44 kg. (5000 meađđema / 1450 meađđema pr kg = 3,44 kg).
Muitonjuolggadus lea aŋkke: 100 meađđemis šaddet 2 smolta. Lunddolaš jápmin ábis lea 95%.
Ohppiidgirji
Nationála luossaguovddáš oččoda nannosat luossanáli ja áigu nannet ádjagiid pedagogalaš resursan. Váldet mielde vásáhusaid ceahkkelanjas ja bidjet daid oktavuođaide maid vásihehpet olgun. Máŋga skuvlla lahka lea lagaš ája. Go vel stuorámus gávpogiin gávdnojit ádjagat maid luhtte sáhttá fitnat. Váldet oktavuođa minguin jus dárbbašehpet veahki, rávvagiid ja fágalaš lasáhusa.
Ohppiidgirji “Mat orrot du jogas?” sáhttá lea veahkkin sihke ovdabargui ja loahppabargui.