Gubbeluosat valvin Norgga jogain — Nationála Luossaguovddáš

Gubbeluosat gullet jogaide lahka Jaskesmeara, ja lea amasšlájaid searvvis Norggas. Dilli lea eahpečielggas, ja gažaldagat olu. Muhtun vástádusat mis leat, muhto eat dieđe buot.

Mii lea gubbeluossa / ruoššaluossa?

Gubbeluossa lea jaskesmearaluossa. Eŋgelasgillii dat lea Pink Salmon. Dat lea maiddái sáivačáhceguolli, dego min atlánttaluossa. Dat gođđá sáivačázis, ja veajehat vuodjalit sáivačázis. Veajet lea dušše moadde beaivvi dahje vahkku boaris, go vuodjala ealátmátkái áhpái. Go lea guokte jagi orron ábis, de gubbeluossa vuodjá fas johkii gođđit borgemánus. Dalle leat gaskal 1,5 ja 2,5 kg. Norggas lea leaskalohkomáddodat dábálaččamus. 2017:s, 2019:s ja 2021:s ledje olu luosat.

Manne dat leat dáppe?

1950-logus Ruošša vieččai gubbeluosa jogain mat golggiidit Jaskesmerrii davvin. Moatti jagis gilve máŋga miljovnna veajeha Guoládatnjárgga jogaide, lahka Finnmárkku. Dan rájes leat Norgga jogain goddán unnit eanet gubbeluosaid, dábálaččamus dušše moadde. Eanemus gubbeluosaid godde jogain nuortadavábealde riikkas. Go ledje ruoššat geat fievrridedje dan deike, de máŋggas gohčodit dan ruoššaluossan.

Leatgo ollu?

2021:s godde eanet go 70 000 gubbeluosa Norgga jogain. Eanemus godde davvin ja nuortan Finnmárkkus, muhto leat dieđihan ahte 122 čázádagas miehtá rittu leat goddán gubbeluosaid. Deanu luossagoargŋuma gozihedje videokámerain 2021 geasi, ja registrereje sullii 40 000 gubbeluosa. Dušše sullii 2000 leat goddon. Jus gođđin lihkostuvvá, de sáhttá goargŋun guovtti jagi geahčen (2023) šaddat hirbmat stuoris. Juohke duovis leat sullii 2000 stuora meađđema. Olu gubbeluosaid leat goddán mearas, sihke sáimmaiguin ja vuokkaiguin. Várjjatvuonas ja oarjin Lufuohtás leat dieđihan olu goddán.

Gođđet go dáppe?

Juo, gubbeluosat gođđet Norgga jogain. Gubbeluosa čivggat leat oidnon olu jogain Nuorta-Finnmárkkus máŋga jagi, muhto 2017:s maiddái Jølstras Vestlándda fylkkas. Eat dieđe sihkkarit leat go gubbeluosat maid dál oaidnit, gođđon Norgga jogain, vai boahtán ruošša jogain.

Váikkuhago gubbeluossa min atlánttalussii, guvžái ja vallasii?

Gubbeluosat gođđet čakčat árabut go min luossaguolit, nu ahte eai dáidde gal roggat bajás luossaguliid meađđemiid. Min atlánttaluossa eallá dábálaččat 2-5 jagi jogas ovdalgo vuodjala áhpái ealátmátkái. Gubbeluossaveajehat vuodjalit merrii juo dušše moadde beaivvi dahje vahkku boarisin. Jus leat olu, de sáhttet dattetge oanehis áiggis “novket” bivddáhasaid jogas. Dat lea heittot atlánttaluosa veajehiidda. Gubbeluossa jápmá go lea gođđan, ja jus leat ollu de sáhttet nuoskkidit čázádaga. Eat mii dieđe sihkkarit mot dat čuohcá min luossaguliide. Gubbeluosain sáhttet leat parasihtat ja dávddat mat njommot min luossaguliide. Luossadihkit eai darván gubbeluosaide.

Mot earuhit gubbeluosaid ja min luossaguliid?

Gubbeluossa lea luossaguolli ja das lea vuddjesveaksi. Gubbeluossa sulastahttá min luossaguliid. Ábis ja dakkaviđe maŋŋel go lea vuodjan johkii, de gubbeluossa lea šealgat ja sáhttá muittuhit šelges vallasa. Das leat čáhppes dielkkut beahcehis ja čáhppes njuovčča, dat eai leat min luossaguliin. Bajimus govas lea gođđogoadjin. Duovis ii leat gubbi. Gubbeluosa veajehat leat šealgadat ja dain eai leat suorbmamearkkat, nu mot min luosas, guvžžás ja vallasis leat.

Gubbeluossa lea njálggat!

Mearas bivdon gubbeluossa, dahje jogas go dat aitto lea vuodjalan, lea hirbmat buorre borranguolli. Guolástusministtar beasai máistit ja liikui dasa hirbmosit! Sáivačázis dat johtilit rievdá iige šat dohkke borramuššan.

Sáhttit go mii jávkadit gubbeluosa?

Gubbeluossa lea sajáiduvvame deike. Eat dieđe man ollu dat gártet, muhto lea hirbmosit lassánan 2017 rájes 2021 rádjái. Njealji maŋemus jagis godde gávcci geardde eanet gubbeluosaid. Mii duođas ballat ahte gubbeluossa leaskalohkojagiin dominere luossajogaid davvin.

Ráđđehus lea várren 13 miljovnna ru gilláriidda maiguin galget bivdit gubbeluosaid mat leat vuodjame dihto jogaid bajás 2023:s. Jáhkkimis gillárat leat buoremus rusttegat, muhto sihke sáimmaiguin, áreniiguin ja vuokkaiguin bivdet gubbeluosaid jogain. Cavgileapmi! Dás oainnát animašuvnna bivddu birra Norgga jogain, 1976-2019.

https://www.nina.no/Portals/NINA/Bilder%20og%20dokumenter/Fangst%20av%20pukkellaks%20i%20Norge.gif